मी,ही,तो व ते (भाग-३)

किडनी स्टोन विषयावरील या लेखनाचे दोन भाग पुर्वीच फेसबुक प्रकाशीत झालेले आहेत.पण नंतर दोन-अडीच महिने तिसरा भाग लिहीता आला नाही.काल एका परममित्राने केलेल्या आग्रहाने पुन्हा लिहीण्याचा हुरूप आला आहे.तरी तिसरा भाग रंगपंचमी निमीत्त प्रकाशीत करीत आहे. हे करताना `मार्च एंड’ ला उदयोजकांनी खूप कामात असल्याचे व अजिबात जेवायलाही वेळ नसल्याचे दाखवावे हा अलिखित नियम मी धाब्यावर वा टेरेसवर बसवत आहे.त्यामागे सध्याची उदयोगांची `टाईट’ परिस्थिती दर्शविणे हा एक छुपा उद्देश आहे.(`टाईट’ म्हणजे आर्थीक मंदी या अर्थाने..)

या कथेतील `मी’ व `ही’ म्हणजे मी व आमच्या सौभाग्यवती,`तो’ म्हणजे आमच्या `ही’ ला झालेला किडनी स्टोन व `ते’ म्हणजे आम्ही त्या स्टोनवर केलेले विवीधांगी ईलाज आहेत.

मी,ही,तो व ते (भाग-३)

विशेष सूचनाः

१.      भाग-१ वाचून भाग-२ व भाग-३ ला वाचा म्हणजे वाचनाचा संदर्भ लागेल.

आता पुढे वाचा…

त्या सुचनापत्रिकेमध्ये जवळ पास सर्व प्रकारच्या आजारामध्ये घ्याव्या लागणा-या काळज्या व निसर्गोपचाराप्रमाणे असणारे विवीध उपाय यांचा एक अनुक्रमांकासह लिहीलेली यादी छापलेली होती.व त्यात त्या त्या व्यक्तीच्या आजाराप्रमाणे डॉक्टर टीक मार्क करून देत होते.जसे आमच्या हिचा आजार किडनी स्टोन असल्याने त्यावर त्या विकाराशी निगडीत उपचारांवर डॉक्टरांच्या सांगितल्याप्रमाणे त्या मुलीने टीक करून दिले.जसे अनुक्रमांक एक च्या सुचनेत `सुबह का पानी’ असे लिहीलेले मी वाचले.आता `सुबह का पानी’ यामुळे हे मोरारजींचे उपचारशास्त्र तर नव्हे असे वाटून मी तोंड वेडे वाकडे करत पुढे वाचले त्यात  `रोज मुंह धोने से पहले चार ग्लास ठंडा पानी मटके का पिना’ असा उल्लेख होता.सौ ने बहुदा `मुंह धोने से पहले चार मटके पानी पिना’ असे वाचले असावे कारण तिने (स्वतःच्या) तोंडाचा त्या मटक्यालाही गिळेल इतका मोठा आ करून चार..? असे उदगार काढले.त्या उपचारातले पुढील सेकना व मालीश तेल हे किडनी स्टोन ला लागू नसल्याने त्याला टिक नव्हती.मग पुढे लाल भोपळा रस व दुधीका रस असले दोन कुठल्याही ज्यूस सेंटर च्या मेनूत कधीही न पहायला मिळालेले ज्युस आईटेम्स दिसले.आता हे दोन्ही रस घरी करून प्यायचे आहेत हे समजल्यावर सौभाग्यवतींच्या चेहे-यावर अक्षरशः लाल भोपळ्याचा अर्क उतरला. तिने तिला रोज सकाळी उठून चार ग्लास पाणी पिऊन त्यानंतर हे भोपळ्याचे रस काढत बसणे अजिबात जमण्यासारखे नसल्याचे मोठया निर्धाराने सांगितले व तयार ज्युसच कुठे मिळत असल्यास सुचवावे अश्या सुचना ब-यापैकी स्पष्टवक्तेपणाने दिला.(हिच्या स्पष्टवक्ते पणाचा दुसरा एक अनुभव --  मागे एकदा आमच्या एका ओळखीच्या एक बाई आपल्या शरीराला व वयाला न शोभणारी जिन्स व पॅंट टी शर्ट घालून आम्हाला बाजारात भेटल्या.थोडया गप्पा झाल्यावर ही त्यांना चारचौघात म्हणते कशी `ऑंटी,ये अल्ट्रा एक्स्ट्रा लार्ज कपडे आप सिलवाती है या रेडिमेड मिलते है?’ त्यानंतर त्या बाईंनी जिन्सच काय पण पंजाबी ड्रेसही घालणे सोडले असेल (व साडया घालायला सुरूवात केली असेल).

पण डॉ.पटेल बरेच अनुभवी होते.सौभाग्यवतींच्या त्या `करत नाही जा’ अश्या या सरकारी पवित्र्याला त्यांनी `मग तुजे पथरी कोन काढनार? मने लागे छे के तमने एक बहादुर छोकरी छे’ अशी लहान मुलीची समजूत काढावी त्याप्रमाणे उत्तर दिले.आपला उल्लेख `छोकरी’ अशा एकदम षोडशवर्गात झाल्यामुळे सौ तुडूंब खुष झाल्याचे त्यांच्या चेहे-यावरून जाणवले.मग तिने एकदम आपला सगळा असहकार बाजूला करत एकदम `ठीक आहे पण ज्यूसच हो फक्त..’ असे एकदम `५० क्युसेक्स पाणीच हा फक्त’ असे नाशिक,नगर जिल्ह्यांनी मराठवाडयाला पाणी सोडताना म्हणावे तसे उपकाराच्या भावनेने सांगितले.

   

डॉ.पटेलांच्या त्या यादीमध्ये पुढे `मोड आए हुए मुंग हिंग +जिरा+नमक+लिंबू रस डालकर खाना, एक केला+२ चमच शहद+१ चमचा आवला पावडर+१ चमचा खडी साखर+ईलायची पावडर सब मिलाकर सुबह श्याम खाना’ असल्या पुष्कळ दिवस रात्र खाण्यापिण्याच्या गोष्टी होत्या.या सगळ्या पावडरी एकत्र केल्यावर तयार होणारे मिश्रण आतल्या त्या किडनीतील दगडावर ग्राईंडर सारखे घासले जाण्याइतके मजबूत होत असेल असे मला वाटले.आता वाचताना पान संपल्याने मला हायसे वाटले.एवढ्यात डॉक्टर तत्परतेने `पुढचा पान वाच’ असे म्हणाले.अजून एक पान आहे हे ऐकल्यावरच मला पहिल्या पानावर पोटात भरपेट रिचवलेले सगळे पदार्थ बाहेर येतील की काय असे वाटायला लागले.पुढे सदाफुली नावाच्या फुलाचे रोज एक-दोन-तीन असे वाढत्या क्रमाने फुले खायचा सल्ला देण्यात आलेला होता.पण त्याला टिक नसल्याने मला हायसे वाटले अन्यथा रोज सदाफुलीचे झाड शोधणे व तिथे कोणी आपल्याकडे बघत नाही याची खात्री करत मग मागच्या दोन पायावर उभे राहून पुढचे दोन पाय झाडावर टेकवायचे व तोंड समोर करून फुले रिचवायची ही `बकरी’ कला अवगत करण्यातच बरेच दिवस गेले असते.

आता यादीत फुलं संपून फळं,भाज्या ही त्यांच्या जुळ्या भावंडांची नावे यायला सुरूवात झाली.`फल खाना’ मग `टमाटर+कोथींबीर+सॅलरी की भाजी पानी के साथ रस बनाकर खाना’ असले मौलीक विचार होते.त्यात टमाटर सोबत सॅलरीच्या सॅलरी भिजवून पाण्यासोबत पिणे म्हणजे निव्वळ महिन्याभरची कमाई अशी एका सामान्य चिरकूट खडयाला अर्पण करण्यासारखे होते.आणी तो खडा म्हणजे काय बालाजी सारखे दैवत आहे का आमची सॅलरी तेथे द्यायला.मनात चाललेली ही खदखद `हे सॅलरी सब्जी तुला कोणतेबी फाईव्ह स्टार होतल मंदी आरामशीत मिलनार’ या वाक्याने अजून वाढली.आता सॅलरी नावाची भाजी असून ती फक्त फाईव्ह स्टार हॉटेलातच मिळते ही कल्पनाच मला करवेना.नकळत माझ्या मनचक्शूसमोर (म्हणजे अतिशय अवघड मराठीत सांगायचे तर `मनातल्या मनात’) काही विचारांचा व्हिडीयो तरळायला लागला.

 मी रोज फाईव्ह स्टार हॉटेलध्ये एक भाजी बांधून आणण्यासाठी जात आहे.तेथे जेवायच्या टेबलावर त्या मंद प्रकाशात,धुंद संगितात व  थंड वातावरणात मी मेनु कार्ड मागवतो आहे व ब-याच वेळ त्या वेटरला उभे ठेवून मग एक सॅलरीची भाजी व नंतर कंसातले वाक्य बोलल्यागत हलकेच पार्सल द्या म्हणून सांगतो आहे.त्यावर वेटर केवळ भूतदयेनी माझ्याकडे पाहत व `चिमीत्कार झाला, येडा मानूस हॉटेलात आला’ असे म्हणत परत जात आहे असे भास मला व्ह्यायला लागले.तेवढयात डॉक्टर म्हणाले `ते हॉटल वाले कुटून आनतात ते बघ ने ते सॅलरी’..आता चित्र अजून स्पष्ट झाले .म्हणजे हॉटेलवाल्याकडे जाऊन त्यांची सॅलेरी ची भाजी चा पुरवठादार शोधायचा असा तो कार्यक्रम होता तर…हे थोडे सोपे होते.मला हायसे वाटले.

पुढे त्या यादीत पान,फळं,फुलं खाणे चालूच होते.त्यात पुढे पानफुटी चे पानं खाणे,काळी मिरची त्यासोबत चावून खाणे,कुळीत पाण्यात रात्रभर भिजवून सकाळी शिजवून,पाणी गाळून मग चावून खाणे असे उपचार होते.आता या कुळीथ प्रकरणात शेवटी चावून कुळीथ खायचे का गाळलेले पाणी या संभ्रमात मी पडलो व तसे कुजबूजत सौ.ना  विचारले.त्यावर कुठल्याही बायकोने आपल्या नव-याने विचारलेल्या प्रश्नानंतर त्याकडे बघावे तसल्या अतिशय पेटंट तुच्छपणे माझ्याकडे बघीतले.नंतर दोन चमचे कोरफड रोज व भेंडीचे काप पाण्यात भिजवून सकाळी ते पाणी पिणे व अगदीच चव असह्य झाल्यास थोडे पादरं मीठ त्यात टाकण्याची मोठया औदार्याने परवानगी देण्यात आलेली होती. (या मिठाचा असा इतका लाजीरवाणे नाव ज्यानी ठेवले असेल त्याचे स्वतःचे आडनाव नक्कीच नागडे,उघडे,टकले तत्सम असणार व त्यानेच सुडबुद्धीने या मिठाला असं `पादरं’ केलं असणार) आता दुसरेही पान संपल्याने मी निर्वाणीच्या सुरात `ओके डॉक्टर थॅंक यू असे म्हणणार इतक्यात डॉक्टर त्या शिकाऊ डॉक्टर कडे पाहून म्हणाले `त्यान ला तु प्राणायाम सांगितले का?’.मग त्या डॉक्टरीणबाईंनी प्राणायामाचे विवीध प्रकार समजावऊन सांगितले.आता मात्र डॉक्टर पटेलांच्या चेहे-यावर समाधान दिसत होते.पुर्ण माहीती दिली गेली होती.शेवटचा मग निरोप समारंभाचा कार्यक्रम करत आम्ही डॉक्टरांचे आभार मानून त्यांचा निरोप घेतला.

यानंतरचे १५ दिवस सौभाग्यवती पहाटे उठल्यापासून झोपेपर्यंत विवीध ज्युसेस,पानं,फळं व इतर वर उल्लेखलेले अनेक पदार्थ कधी आवडीने कधी जीव,नाक,घसा मुठीत धरून रिचवित होत्या.कधी कधी हे सगळे रिचविल्यावर पोट धरून धरून रडावे लागत होते.पण `इरादे नेक थे और हौसलाभी बुलंद था’ (सौ असल्याने त्याला एक मुळातच बुलंदपणा व मजबूती आलेली होती).बाकी खडा पडो अथवा ना पडो,दिवस रात्र काढे काढणे,ह्याच्यात ते व त्याच्यात हे मिसळणे, कुटणे असल्या `कूट’ उपायांमुळे वरचेवर वाढत चाललेली हिची तब्येत मात्र लवकरच कमी होईल ह्याची मला खात्री होती.बरोबर पंधरा दिवसांनी आम्ही सोनोग्राफी पुन्हा करण्याचे ठरविले पण त्याच दिवशी रात्री पुन्हा किडनीचा बराच त्रास झाल्याने परिस्थीती जैसे थे असल्याचे सिद्ध झाले.आता मात्र काही करायचे नाही सरळ ऑपरेशन करायचे हा निर्धार करून पुन्हा एच बी तपासले तर ते पुन्हा कमी होते.त्यामुळे तसेच पुन्हा डॉ.महालेंकडे जाण्यात काही राम नव्हता म्हणून पुन्हा एच बी वाढविण्याचे उपाय सुरू केले.

दिवस असेच पुढे सरकत होते.एकदा असेच बाजारहाटीसाठी नव्याने उघडलेल्या एका मॉल मध्ये जोडीने गेलो होतो.सौभाग्यवतीला नविन उघडलेल्या व अनेक ऑफर्स असणा-या मॉलमध्ये आदराने घेऊन जाण्याचे असाधारण धाडस मी दाखविले ह्याचे खरे कारण म्हणजे मला काही जुनं देउन नविन मिळण्याच्या मॉलच्या ऑफर्स ने भुरळ घातली होती.आणी म्हणूनच मी हि ला सोबत नेली होती…..अहो….भलतीकडे विचार भरकटवू नका (आणी मलाही नसती स्वप्न पहायला लावू नका…)…आमच्या घरातील टिव्ही,फ्रीज बदलायचे ब-याच दिवसाचे डोक्यात होते व त्यासाठी सौं चा वाटाघाटी करण्याचा स्वभाव कामाला आला असता.पण तेथे गेल्यावर त्यांनी जुन्या वस्तूंच्या ज्या किमती सांगितल्या त्यापेक्षा तो टिव्ही रिक्षात टाकून इथवर आणण्याचा खर्च जास्त होता.शेवटी टिव्ही व फ्रीज दोन्ही घेतल्यास रिक्षाचा खर्च मॉल करेल असे प्रचंड औदार्यपुर्ण धोरण त्या सेल्समन ने दाखविले.पण तरीही ज्या टिव्ही वर मी गेली १० वर्ष दुरदर्शन च्या बातम्यात मधे मधे येणा-या माश्यांपासून ते हल्ली जाहिरातींच्या मध्ये मध्ये दाखविणा-या विवीध मालिका,रियॅलिटी शोज,डान्स कार्यक्रम,बक्षीस सोहोळ्यात नावाशी नाही तर कपड्याशी साधर्म्य असणा-या अनेक मल्लीका,बिपाशा (चवीने)पाहीलेल्या आहेत त्या आदरणीय टिव्ही ला असे वयाच्या उतारावर एकटं परक्याच्या भरवश्यावर (आणी ते ही मातीमोल किमतीत..)सोडून देणे मला संयुक्तीक न वाटल्याने आम्ही `बाय बॅक’ न करण्याचा निर्णय घेतला. मग खरा धोका पुढे सुरू झाला.आता मॉल मध्ये आलोच आहोत तर मॉल बघून घेऊ असे सौ.नी फर्मान काढले व त्याची बिनविरोध अंमलबजावणी करत आम्ही हळू हळू बास्केट भरत पुढे सरकू लागलो.पाहता पाहता आमची बास्केट भरली व सौं नी एक चार चाकाची ट्रॉली ओढून आणली.आता ट्रॉली घेतलीच आहे तर तिचा आदर करून ती ला पुर्ण गच्च भरूनच जावेच लागेल असे वाटून अजून सामान वाढू लागले.शेवटी मी हि ला `अगं चल मला मिटींग आहे’ असे जोरजोरात ठासवत कसे बसे काऊंटर पर्यंत आणले.पण हे मॉल वाले बघा हं कसे चतूर असतात.काऊंटर च्या आजूबाजूलाही विवीध चॉकलेट,च्युइंगम,बिस्किटे,सीडी ज अशा अनेक वस्तू मांडून ठेवलेल्या असतात.म्हणजे जाता जाताही गि-हाईक शे दोनशे रुपयांची खरेदी आरामात करतो.सौ नी एका सीडी कडे निरखून बघत `अय्या..खरच हे करून बघूयात का..?’ असे उदगार काढले.ते हे काय हे जाणण्यासाठी मी त्या सीडि कडे बघितले तर त्यावर रामदेवबाबा दाढी व लाल उपरण्याखालून डावा हात बाहेर काढत `चलो दिल्ली’ साठी करतात तसा एका दिशेने दाखवत होते.बाबांच्या नजरेतूनही त्यांची `दिल्ली’कडे बारीक नजर असल्याचे दिसत होते. त्या पुढे `किडनी के लिए योग’ असे लिहीलेले होते.खाली केळीच्या झाडाला दोन्ही बाजूला एक एक केळी लागाव्यात त्याप्रमाणे किडनीचे चित्र होते.मी हिला घाईगडबडीत `अगं कशाला अजून प्रयोग…हे उपचार केलेत ना आपण..सरळ ऑपरेशनच करू..’ असे सांगितले. `अहो तुम्हाला फरक कसा कळत नाही..ते निसर्गोपचार होते…हे योगोपचार आहेत.’ सौ, नी चार चौघात आमच्या स्वाभिमानाचे `प्रथमोपचार’ केले.शेवटी बिलात अजून ६० रू वाढवून ती सिडी इतर ढिगभर सामानासोबत घरी आली.

त्याच दिवशी रात्री सौ.नी त्या सिडीचे मनोभावे श्रवण केले व सोबत सांगितलेल्या उपायांची सूची तयार झाली.दुस-याच दिवशी आम्ही बाबांच्या पतंजली योगपिठातील औषधे आणण्यात आले व याआधीच्या उपायात सॅलरीच्या(या नावाच्या भाजीच्या) मागे धावणारे आम्ही आता `पत्थरचट्टा’ नावाच्या चाटन पदार्थाच्या नावाशी साधर्म ठेवणा-या एका झाडाच्या शोधाला लागलो.त्या झाडाची पाने तोडून ती कचाकचा पाण्यासोबत चरण्याचा प्रमुख उपाय रामदेवबाबांनी दिला होता.`इससे लाखो लोगोंकी पथरी हमने हटायी है’ असे अत्यंत मिश्कील चेहेरा करून ते त्या सीडीत सांगत होते.

क्रमशः लवकरच...