लोणावळा प्रवास (थोड्या विनोदी अंगाने) – भाग -१३

हा लेख औरंगाबादच्या सरस्वती भुवन शिक्षण संस्थेतून १९८९ मध्ये कसे बसे का होईना १० वी काढलेल्या आमच्यासाख्या सदगुणी मुलांच्या स्नेहमिलनाबाबत आहे.हे स्नेहमिलन लोणावळा येथे दि.२८ व २९ जुलै २०१२ ला रंगले.

लोणावळा प्रवास (थोड्या विनोदी अंगाने) – भाग -१३

विशेष सूचनाः

१.भाग १ ते १२ वाचा व १३ व्या भागाला हात घाला हे सांगण्याईतके लहान तुम्ही राहिलेले नाही त्यामुळे चुपचाप आधी बारा भाग वाचण्याची साधना करावी व मग इकडे वळावे.

२. हा लेख चालू करण्याच्या पूर्वसंधेला अचानकच निलेशला असले काही लिखाण प्रस्तुत लेखक करीत आहेत व त्यामधे त्यांची सुरुवातीच्या ६ भागांत मुख्य कलाकार (मनिष ने त्याला मुख्य खलनायक असे सांगितले होते) म्हणून वर्णी लागलेली आहे याची माहीती मिळाली.प्रचंड गर्जना करत त्यांनी आदळ आपट करत आमचे पुर्ण भाग मनिषकडून हस्तगत करत ते पुढच्या २० मिनीटांमध्ये एकदम गिळले व काहीही न समजल्याने त्यानी नाईलाजाने खास लोकाग्रहास्तव लिखाण उत्तम असल्याचा आम्हाला फोन केला.निलेश ने स्वतःच्या खर्चाने स्वतःहून केलेला फोन व तेही कोणाचे कौतुक करण्यासाठी ही एक दुर्मीळ घटना असल्याने ती आम्ही आमच्या पुढच्या युगा युगांतल्या पिढ्यांना एक सुवर्णाक्षरांनी लिहावा असा क्षण म्ह्णून नोंद करण्यासाठी मुद्दाम इथे टाकत आहोत.दरम्यान मनिषरावांना अश्या रेडीमेड प्रिंट्स गनिमांना देउन पुढच्या पुस्तक प्रकाशनाच्या वैचारिक बुरुजाला `आधीच वाचल्याने पुस्तक खपणार नाही’ या विचारांचा सुरूंग न लावण्याचा मोलाचा सल्ला देण्यात येत आहे.अजून कोणी प्रिंटस मागितल्यास त्याला फेसबुक अकाऊंट ओपन करण्यास सांगावे अथवा एक काल्पनिक प्रकाशन सोहळ्याचे आमंत्रणाची वाट पाहण्यास सांगावे.व आपल्याकडील उर्वरीत प्रती आमच्यासाठी कुरकुरीत केलेल्या व जास्त तेल झालेल्या चकल्यांमधील अतिरिक्त तेल शोषण्यासाठी वापराव्यात.

आता पुढे…

मोठ्या गलक्यामध्ये सगळे आपाआपल्या जागेवर विराजमान झाले.यावेळेस मात्र कोणीही उंचीप्रमाणे बसलेले नव्हते.बसायची व्यवस्था साधारणतः प्रत्येक गोलाकार टेबलाभोवती चार-पाच गोल फिरणा-या व पाठीने दाबल्यास हलकासा `कर र कुई’ आवाज करून मागे रेलणा-या खुर्च्या टाकून केलेली होती.व सगळ्यात मागे स्वतंत्र एक लांब सोफा टाकलेला होता.शेळके,आशुतोष पटवर्धन,लांबे,ठाकूर,मकरंद कुलकर्णी यांनी पटापट मागच्या बॅकबेंच च्या जागा पटकावल्या.निंबाळकर,जहागिरदार व इतर वळे,रणजीत देशमुख हे छ्यायाचित्रणामुळे त्या मागच्या जागांशी कोपरापाणी खेळ खेळत होते.मकरंद च्या शारीरिक उंचीचा विचार करता त्याला मागून काय दिसत होते हा मात्र विशेष संशोधनाचा भाग आहे. पण भाषणांचा सारांश भाषण न ऐकताही छापण्याची त्याची बौद्धीक उंची लक्षात घेऊन तेथे जे काय चालू आहे ते तो बॅकबेंच च काय पण तेथे असलेल्या त्या गोल टेबलांवरच्या पायघोळ पांढ-या टेबलक्लॉथ मध्ये लपूनही त्याने ग्रहण केले असते हे नक्की.

सुरुवातीला हर्षल ने अतिशय सुंदर मोजक्या शब्दांमध्ये कार्यक्रमाची सुरूवात केली.यामध्ये एकमेकांचा परिचय हा एक महत्वाचा कार्यक्रम होता.वास्तविक प्रत्येक जण हा एकमेकांना चेहे-याने त्या काळात ओळखत होताच पण २३ वर्षांच्या या प्रदिर्घ प्रवासानंतर अनेक चेह-यात,आकारात,रंगात,ढंगात झालेल्या बदलांमुळे हा कार्यक्रम आवश्यक होताच.हा बदल काहींच्या बाबतीत कमी होता पण काही मित्रांमध्ये अतिप्रचंड झालेला होता.परिचयाची सुरूवात हर्षल ने मुन्शी राठी याला करायला लावली.मुन्शी खुर्चीवरून वर उठला व हातात माईक घेत त्याने स्वतःचा परिचय करून दिला.तो खुर्चीवरून उठला तेव्हा मी त्याच्या मागच्या सीट वर होतो(त्याच्या म्हणजे मी माझ्याच सीटवर होतो पण मागच्या बाजूस होतो).इतके प्रचंड मोठ्या वस्तुमानाने त्या खुर्चीवरील फोम इतका खाली दबला होता की आता त्याचा परिचय देऊन झाल्यावर तो पुन्हा आपल्यावर बसणार आहे हा विचार करून फोमने परत वर यायचा निर्णय ऐन वेळेस रद्द करून पुन्हा मुन्शी बसायची वाट बघत दबून थांबणे प्रेफर केले होते.मुन्शी त्या खुर्चीतून उठला खरा पण तो पुन्हा मावेल का या प्रचंड उत्सुकतेने मी खाली वाकून दोन्ही आकार एकेमेकात कशे मावतील याचा अंदाज घेतला व प्रथमच कपात बशी कशी ठोसून ठोसून आत जाउन बसते हा चमत्कार पाहीला.

दरम्यान मुन्शी राठी आपल्या पानपराग(वा तत्सम) च्या डब्ब्यात चमचा घालून मधून मधून चमचाभर पान मसाला मोठ्या चविने तोंडात टाकत होते.ब-याच वेळ योगेश जहागिरदार त्यांच्याकडे एकटक पाहत त्यांच्या प्रत्येक तोंडात जाणा-या चमच्याचा थ्रो चा स्वतःला झेल पकडावा लागणार आहे या थाटात शॉर्ट लेगला उभे राहून लक्ष केंद्रीत करावे त्याप्रमाणे एकाग्र होत होता.अखेर दोन चार झेल योगेश कडे न येता मुन्शीने स्वतःच्या तोंडात टाकल्याने न राहवून योगेश ने अतिशय धिटाई दाखवत एखाद झेल त्याच्याकडेही टाकायचे आवाहन मुन्शीला केले.त्यावर अतिशय कडवट चेहेरा करून मुन्शीने मी तंबाखू मिश्रित पान मसाला खात असून ते तुला पचणार नाही अशा आशयाचे बोधप्रवचन योगेश ला केले.आपल्या कर्तुत्वाचा हा जाहीर अपमान वाटून योगेशने त्याला स्वतःच्या आजपर्यंतच्या याबाबतीतील अनुभवाचा पाढा वाचला व शेवटी अतिशय धेर्याने एक मोठा घास ग्रहण केला व नंतर दोन पानटप-या शेजारी शेजारी बसून सुगंध टाकू लागल्या.

एकामागे एक परिचय सुरु झाले.सुहास वळे यांनी आपल्या कामाचा परिचय करताना ` नॉन आय टी जॉब इन आय टी इंडस्ट्री’ असा केला व माझ्या मनातही स्वतः विषयी नेहेमी वाटणारे ` द मोस्ट नॉन प्रोफेशनल पर्सन रनींग अ प्रोफेशनल इंडस्ट्री’ असे विचारांचे शब्दांकन झाले.अनेकांनी आपला परिचय देताना `एकच बायको आहे’ असा केला व मला तसे न करणा-यांच्या घरी ३-४ बायका १२-१३ मुले,मोठमोठ्याने आरडाओरडा,मुलांचे किंचाळणे,बाया एकेमेकींच्या झिंज्या ओढत आहेत,मुले एकेमेकांच्या उरावर बसवून `गंगनम;नृत्य करीत आहेत,नवरा गाडीत सर्वांना बसवता बसवता घामेघूम झाला आहे.एका दरवाजातून दोन मुले आत कोंबली तर इतर दोन दुस-या दरवाजातून बाहेर पडत आहेत असे भास व्ह्यायला लागले.मी स्वतःचा परिचय करताना माईक हातात घेतला व `मी प्रशांत नानकर’ असे बोलताच मी माझाच आवाज ऐकून दचकलोच.माझी अशी भावना होती की माझा आवाज ब-यापैकी चांगला आहे पण मी बोलताना जे काही तेथील स्पिकरमधून ऐकू येत होते ते भयंकर होते.माझ्या आवाजात रजा मुराद सारखी `खोली’ असल्याची माझी कल्पना प्रत्यक्षात आवाज ऐकल्यावर ती `खोली’ भिंती,दरवाजे,खिडक्यांसोबत खाली पडली व नैराश्याचा मोठा धुराळा उडाला.आपण सामान्य आहोत हे मान्य करणे हे बायकोचा पगार जास्त असल्याचे पुरूषाने चारचौघात कौतुकाने सांगण्याइतकेच अवघड आहे.

माझा परिचय चालू असतानाच तीन कॅमेरे माझ्यावर रोकले गेल्याचे जाणवले.त्यातील दोन तर परिचीत मित्रांचे होते.तिसरा मात्र खुपच बुटका,अर्ध्या चड्डीतला ( म्हणजे फोटो काढणारा,कॅमेरा नव्हे) गुलाबी शर्ट करड्या रंगाची पॅंट घातलेला होता.इतक्या कमी उंचीचा हा छोटा गोड फोटोग्राफर डॉ.स्वाती अहिरे यांचा मुलगा असल्याचे नंतर समजले.आमचेही चिरंजीव सोबत आणले असते तर खालच्या हिरवळीवर क्रिकेटचा चांगला डाव रंगला असता असे काहिसे विचार मनात आले.त्याने आधी सुरुवात त्याच्या उंचीच्या हिशोबाने माझ्या ढेरीवर कॅमेरा रोकून केली.पण बहुतेक त्याच्या कॅमेरात ती मावेना म्हणून नाईलाजाने त्याने माझ्या चेहे-यावर कॅमेरा रोकला.

वेगवेगळ्या मित्रांची नावे पुन्हा स्मरणात आली.ज्यांची अजिबात माहीती नव्हती त्यांचीही नावे माहीती झाली.परिचय झाल्यानंतर एक अतिशय भावस्पर्शी असा कार्यक्रम झाला आणी मला आनंद वाटतो की तो घ्यावा ही माझी विनंतीवजा सूचना आयोजकांनी अतिशय योग्य पद्धतीने अंमलात आणली.तो कार्यक्रम म्ह्णजे जुन्या मित्रांपैकी जे आज या जगात दुर्देवानी नाहीत त्या सगळ्यांना वाहीलेली श्रद्धांजली.योगेश कोठावाला,प्रशांत देवकाते,महेश आठवले यांना श्रद्धांजली वाहताना त्या तिघांविषयी असणारे अनुभव आठवले व नकळत अश्रु तराळले.काय विचीत्र दुर्देवी योगायोग आहे बघा.हे तिघेही खेळाडू होते.योगेश उत्तम बुद्धीबळपटू होता,प्रशांत हा एक अफलातून टेबल टेनिस प्लेयर होता तर महेश एक आदर्श जिमनॅस्ट होता.महेश शेवटी जो मला भेटला तेव्हा त्याने केलेले ह्स्तांदोलन मी अजूनही विसरलेलो नाही.व्यायामाने व जिमनॅस्टीक खेळून कडक झालेल्या त्याच्या हाताशी केलेले ते शेक हॅंड्स शेवटचेच ठरले.आता उगिचच विनोद करायचाच ठरला तर मी ही चांगला क्रिकेट खेळाडू होतो याचा बहुदा देवाला विसर पडला की काय? किंवा त्याच्याकडे स्वर्गात होणा-या ऑलंपिक्स मधेही बहुदा क्रिकेटचा समावेश नसावा.असो.

त्यानंतर शाळेविषयीच्या आठवणींची देवाणघेवाण करण्याआधी हजेरी घेण्यात आली.१३ ९ ६ २५ २ ३८ ही संख्या जिल्हा पंचायत समिती सदस्याने केलेल्या आर्थिक घोटाळ्याची नसून (मी मंत्र्याने केलेल्या आर्थिक घोटाळ्याची असे लिहीलेले खोडले आहे कारण आकडा पाचशे कोटीच्या खाली असल्याने मी मंत्रीपदाचा अपमान करू इच्छीत नाही.हल्ली राज्यमंत्र्याला ५०० कोटी व कॅबीनेट मंत्र्याला १००० कोटी घोटाळ्याच्या टार्गेट दिलेले असते ते साध्य न झाल्यास त्याला रेड कार्ड दाखवून बेंचवर बसवतात म्हणे) तेथे उपस्थित असलेल्या अनुक्रमे अ,ब,क,ड,ई व फ तुकडीतील बालमित्रांची होती.अर्थात ही संख्या कार्यक्रम चालू असताना वाढत गेली.

त्यानंतर ज्यांना बोलायचे असेल,शाळेविषयीच्या आठवणी शेअर करायच्या असतील त्यांना ते समोर स्टेज वर येऊन बोलण्याचे आवाहन करण्यात आले.डोळ्याची पापणी लवते न लवते तोच आनंदरावानी स्टेज कडे कूच केली.चुकून आपला पेशंट बील न देता पळून चालला असे समजल्यावर त्याला ओढून आत आणायची सवय असल्यागत ते स्टेजपर्यंत पोहोचले.त्यांची शाळेवरील कवीता त्यांनी अतिशय व्यावसायिक शैलीमध्ये वाचून दाखवली.प्रथम ते हातावर लिहून आणलेली कविता वाचत आहेत असे वाटले पण नीट पाहिल्यावर ते मोबाईलवरील वाचून दाखवत असल्याचे निदर्शनास आले.कवीता वाचन करताना योग्य ठिकाणी घेतलेले पॉस व आवाजाची चढउतार यामुळे त्यांची ती कवीता अधिकच खुलून निघाली व सगळ्यात महत्वाचे म्हणजे बोलताना उजव्या खांद्यावर जास्त आलेल्या जोरामुळे थोडे उजवीकडे झुकलेले मजबूत शरीर यामुळे पिसाच्या झुकत्या मनो-याची प्रसिद्धीही त्यांच्या वाट्याला आली.

त्यानंतर अस्मादिक उठून पुन्हा कोणाला `आनंद’ व्ह्यायच्या आधी स्टेज कडे सरसावले.का कोण जाणे पण अचानकच मला खूप टाळ्या मिळाल्या.त्या कशासाठी हे मात्र मला सांगता येणार नाही.बहुदा मी असे एकदम उठून लगेच कोणीही आग्रह न करता स्टेज कडे सरसावेल याची कोणालाही अपेक्षा नव्हती.अगदी मला स्वतःलाही.मग मोठ्या धैर्याने मी माझे `छोटेसे’ भाषण वा विचारांचे जाहीर प्रगटन पुढचे अर्ध्या पाउण तास यथेच्छ केले.मला त्या दिवशी भाषण ठोकताना कमालीचे मोकळे वाटत होते.कदाचीत संसाराच्या रहाटगाड्याच्या प्रचंड मोठ्या घरघर आवाजात माझा आवाज गेली ९-१० वर्ष कुठेतरी दबला गेला होता तो आता बाहेर पडत होता.वास्तवीक बोलायच्या आधी किंवा बोलताना कुठलेही पुर्वनियोजन नव्हते कुठलीही तयारी नव्हती व मी काही उत्स्फुर्त वक्तृत्व वालाही नाही पण त्या दिवशी काहीच जड वाटले नाही.एरव्ही बाहेर काय घरात सुद्धा मी इतके बोलत नाही.माझे ` एवढ बोलून मी `दोन शब्द’ संपवतो’ म्हटल्यावर मोठा हशा झाला.निंबाळकरांनी आम्हाला दोन बाट्ल्या पिउन घे असा आग्रहाचा सल्ला दिला.आता दोन बाटल्या एरव्ही मी पाण्याच्यास समजलो असतो पण तो सल्ला निंबाळकरांचा असल्याने शंकेला जागा होती.माझ्या त्या पुर्ण भाषणात आनंद देशमुखांचे,निंबाळकरांचे,महेश फडणीसचे उत्स्फुर्त व यथायोग्य टॉंट्स व इतर बालमित्रांचा मिळालेला प्रतिसाद यामुळे वेगळीच मजा आली.

जाता जाता…

नुकतेच मोहीत पाडळकर भारतात येऊन धडकल्याचा धक्का जाणवला आहे.ते सॅंडीच्या आधीच आल्याने बचावले आहेत.किंबहुना सॅंडी ते जातायेत हे पाहून खवळून त्यांच्या मागे लागल्याचीही वार्ता आहे पण त्यांनी स.भु.चे पाणी प्यायले असल्याने `पळून’ येण्यात ते सफल झाले नसते तरच नवल..

क्रमशः शेवटच्या भागात दिवाळीत….